मुख्य परीक्षेची तयारी .....( लेख क्र . ११ )
नियोजनाचे महत्त्व
स्पर्धा परीक्षांचा आराखडा पूर्व, मुख्य व मुलाखत असा असला तरी अभ्यासाची सुरुवात पूर्वपरीक्षेच्या एक वर्ष आधी मुख्य परीक्षेच्या अभ्यासक्रमापासून करावी लागते. कारण मुख्य परीक्षेचा अभ्यासक्रम पूर्वपरीक्षेच्या पाचपट तरी अधिक आहे. त्यात वैविध्यही बरेच असते. UPSC मध्ये तर मुख्य परीक्षा वर्णनात्मक (descriptive) म्हणजे उत्तरे लिहावी लागण्याच्या स्वरूपाची आहे. त्यामुळे समजा पुढील वर्षी म्हणजे ऑगस्ट २०१६मध्ये पूर्वपरीक्षा असेल तर जून २०१५ ते फेब्रुवारी २०१६ मुख्य परीक्षेचा अभ्यास केलेला चांगला.
फक्त पूर्वपरीक्षाचा अभ्यास केला तर फारतर पूर्वपरीक्षा उत्तीर्ण होता येईल. पण पूर्वपरीक्षा ते मुख्य परीक्षा यात फक्त तीन महिन्यांच्या कालावधी असतो. तितक्या वेळात मुख्य परीक्षेचे शिवधनुष्य पेलणे शक्य नाही. शिवाय मुख्य परीक्षेत पूर्वपरीक्षेतील घटकच विस्तृत स्वरूपात असतात, त्यामुळे मुख्य परीक्षेचा अभ्यास सखोल केला तर पूर्वपरीक्षा जड जाणार नाही. पूर्वपरीक्षेच्या एक वर्ष आधीच मुख्य परीक्षेचा अभ्यास सुरू करून तो नऊ महिन्यात पूर्णत्वाला न्यायचा. पूर्वपरीक्षेनंतर नवीन अभ्यासाची वेळ यायला नको. तो वेळ उजळणी, प्रश्नपत्रिका सोडवायचा सराव व एखादा अभ्यासघटक कच्चा राहिला असल्यास त्यावर मेहनत घेणे यावर सत्कारणी लावायचा.
आपण MPSC व UPSC यांच्या मुख्य परीक्षेची वेगवेगळी चर्चा करू म्हणजे स्पष्टता येईल. MPSC क्लास वन परीक्षेत पूर्व व मुख्य या दोन्ही परीक्षा पर्यायी प्रश्न स्वरूपाच्या असतात. परीक्षेचे माध्यम मराठी व इंग्रजी असे असते.
मुख्य परीक्षेचा आराखडा
राज्यसेवा मुख्य परीक्षेत पुढीलप्रमाणे विषय असतात.
१) अनिवार्य इंग्रजी (१०० गुणांसाठी)
२) अनिवार्य मराठी (१०० गुणांसाठी)
३ सामान्य अध्ययन पेपर - १ (इतिहास (६० गुण), भूगोल (६० गुण), कृषी (३० गुण) एकूण १५० गुण
४) सामान्य अध्ययन पेपर - २ (राज्यघटना व राजकीय पद्धती, कायदा) एकूण १५० गुण
५) सामान्य अध्ययन पेपर - ३ (मानवी संसाधन विकास व मानवी हक्क) एकूण १५० गुण
६) सामान्य अध्ययन पेपर - ४ (अर्थव्यवस्था (७५ गुण), विज्ञान व तंत्रज्ञान (७५ गुण) एकूण १५० गुण
अशाप्रकारे एकूण ८०० गुणांची मुख्य परीक्षा असते. मुलाखत १०० गुणांची असते व त्यांची बेरीज करून अंतिम यादी लागते. साधारण: ५०% आसपास गुण मिळाले तर पदप्राप्ती होते.
मुख्य परीक्षेच्या घटक व उपघटकाचा नीट अभ्यास केला तर तो राज्यसेवा पूर्व-मुख्य साठी, UPSC पूर्व व मुख्य साठी आणि PSI/STI/ASST च्या पूर्व-मुख्य परीक्षेसाठी उपयुक्त ठरतो. म्हणजेच राज्यसेवा मुख्य परीक्षेच्या सर्वांगीण तयारीमध्ये MPSCच्या सर्वच परीक्षांची तयारी होते. सुरुवात करताना शाळेतील क्रमिक पुस्तकांचा अभ्यास केलेला चांगला. ५ ते १२वी इयत्तेची राज्य शासनाची भूगोल, इतिहास, विज्ञान, अर्थव्यवस्था, राज्यशास्त्र यांची पुस्तके अभ्यासावी.
NCERTची ८ वी ते १० वी इयत्तेची पुस्तके अभ्यासली तर उत्तम होईल. यानंतर प्रत्येक विषयाची दर्जेदार लेखक, प्रकाशनाची किमान दोन पुस्तके वाचणे आवश्यक आहे. या विषयांना पूरक म्हणून लोकराज्य, योजना, कुरूक्षेत्र, महाराष्ट्राची आर्थिक पाहणी व अर्थसंकल्प अशी शासनाची मासिके संदर्भासाठी वापरणे गरजेचे आहे.
प्रस्तावित बदल
राज्यसेवा मुख्य परीक्षेतील संभावित बदल २०१६च्या परीक्षेपासून केला जाणे अपेक्षित आहे. मराठी व इंग्रजी अनिवार्य पेपर मध्ये परिवर्तन होणे अपेक्षित आहे. सध्याच्या मुख्य परीक्षेत हे दोनच पेपर वर्णनात्मक स्वरूपाचे आहेत. त्यात निबंध, उताऱ्याचा सारांश, पत्रलेखन अशा प्रकारचे भाषिक कौशल्य तपासले जाते. पण, त्यातही काही विद्यार्थांची तक्रार असते की पेपर तपासणी आणि गुण वाटपात फरक पडतो. हे पेपर UPSCच्या मुख्य परीक्षेत फक्त पात्रतेसाठी असतात (qualifying). मग MPSCत ते अंतिम गुणांमध्ये का धरले जातात? अशीही काहींची तक्रार असते. आयोगाला या पेपर्सची तपासणी करून घेण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर प्रयास करावे लागतात. या सगळ्या अडचणींना फाटा देत आयोगाने पुढच्यावर्षी पासून मराठी व इंग्रजी हे अनिवार्य विषयही पर्यायी प्रश्नांच्या स्वरूपाचे करण्याचे घोषित केले आहे. त्यात फक्त ४०% गुण पात्रतेसाठी मिळवणे आवश्यक असेल.
- भूषण देशमुख
(लेखक मुंबईच्या राज्य प्रशासकीय व्यवसाय मार्गदर्शन संस्थेमध्ये प्राध्यापक आहेत.)
सौजन्य …………. महाराष्ट्र टाईम्स Maharashtra Times
No comments:
Post a Comment